Opis choroby
Pryszczyca (FMD) jest niezwykle zaraźliwą chorobą wirusową bydła, świń, owiec, kóz, bawołów i dzikich gatunków parzystokopytnych. Charakteryzuje się gorączką i pęcherzykami wewnątrz jamy ustnej, na pysku, strzykach i nogach. Zapadalność w populacjach podatnych na chorobę sięga 100%. Choroba jest rzadko śmiertelna, chyba że wśród młodych zwierząt. Pryszczycę wywołuje aftowirus z rodziny Picornaviridae. Wyróżnia się 7 immunologicznie odrębnych serotypów: A, O, C, Azja 1 i SAT (terytorium Afryki Południowej) 1, 2 i 3. W każdym serotypie występuje wiele szczepów wykazujących własności antygenowe i dlatego dla każdego serotypu, w tym zwłaszcza O i A, potrzebna jest więcej niż jedna szczepionka, aby pokryć całe spektrum
antygenowe. Szczepy charakteryzują się relacjami genomicznymi oraz podobieństwem pod względem antygenowym do szczepów szczepionek. (Poprzednia klasyfikacja z podziałem na podtypy była niewystarczająca ze względu na szybko rosnącą liczbę podtypów).
Okres inkubacji wirusa pryszczycy wynosi 2-14 dni w zależności od siły infekcji, podatności gospodarza i szczepu wirusa. Niektóre szczepy u świń rozwijają się nawet w ciągu 18 godzin. Objawy kliniczne są znacznie ostrzejsze u bydła i świń z hodowli intensywnych niż u owiec i kóz. Pryszczyca jest często ignorowana lub źle diagnozowana w przypadku małych przeżuwaczy. Po okresie inkubacji w organizmach bydła i świń choroba może wywołać anoreksję i gorączkę do 41°C (106°F). Bydło ślini się i przestępuje z nogi na nogę, gdy pęcherzyki rozwijają się na języku, dziąsłach, wargach, koronce i w szparach międzyracicowych. Pęcherze pojawiają się również na strzykach i wymionach, zwłaszcza u krów w okresie laktacji i u loch, w okolicach poddanych naporowi i urazom, takich jak nogi świń. Młode cielęta, jagnięta i prosięta mogą paść przed wykształceniem się pęcherzy ze względu na zniszczeni rozwijających się komórek mięśnia sercowego.
U zwierząt mlecznych produkcja mleka gwałtownie spada, a wszystkie zwierzęta wykazują pogorszenie kondycji i wzrostu, które może utrzymać się nawet po wyzdrowieniu. U owiec i kóz nieliczne pęcherze mogą pojawić się na koronce i wargach. Pęcherze w jamie ustnej, nawet jeżeli są liczne, goją się zazwyczaj w ciągu 7 dni, ale gojenie się brodawek językowych trwa dłużej. Uszkodzenia gruczołu mlekowego i nóg często skutkują infekcją wtórną powodującą zapalenie wymienia i chroniczną kulawiznę. U świń może wystąpić całkowita utrata warstwy rogowej palca. Podobnie bydło i jeleniowate mogą tracić oba rogi nóg, a jelenie dodatkowo gubić poroże.